Op stap
Een paar weken geleden ging de dagexcursie van vogelwerkgroep Tringa naar de Zouweboezem. De Zouweboezem is een 118 hectare boezemgebied bij Ameide in de Utrechtse gemeente Vijfheerenlanden, dat tussen 1370 en 1373 werd gegraven om het overtollige water op te vangen uit de polders in de Vijfheerenlanden. In het voorjaar broeden hier meer dan 200 paar purperreigers en het is daarmee de grootste broedkolonie van Nederland. Hoewel de meeste purperreigers inmiddels al richting het zuiden waren gevlogen, was er van alles te zien. Bruine kiekendieven gaven een geweldige vliegshow boven onze hoofden en het was, mede door het prachtige weer, een drukte van jewelste met allerlei kleine insecten.

Als een kaart
Opvallend deze dag waren de vele landkaartjes die we zagen. Een landkaartje is een dagvlinder die aan de onderkant van zijn vleugels een netwerk van lijnen heeft die op een landkaartpatroon lijkt. De vlinders van de voorjaarsgeneratie en de zomergeneratie verschillen heel sterk van elkaar. De vlinders van de zomergeneratie die nu vliegen hebben zwarte bovenvleugels met een witte band en kunnen 21 millimeter worden.
Bij de vlinders van de voorjaarsgeneratie is de bovenkant van de vleugels oranjebruin met een zwart vlekkenpatroon en deze zijn een stukje kleiner met hun 18 millimeter. In de tweede helft van de twintigste eeuw heeft het landkaartje zich vanuit het oosten en zuiden over het hele land verspreid. Zelfs tot op de Waddeneilanden aan toe.

In een decennium
Hun vliegtijd is van april tot en met oktober en nog geen 10 jaar geleden had deze vlindersoort bijna ieder jaar maar twee generaties per jaar. Derde generaties waren toen een zeldzaamheid. De landkaartjes die echter nu vliegen behoren tot de derde generatie. Wat voorheen dus niet heel vaak voorkwam is door de temperatuurverhoging van de laatste jaren een stuk minder zeldzaam geworden. Zoveel landkaartjes als dit jaar zijn echter, (zo ver ik weet) nog nooit gemeten.

En toen!!
Vergeleken met andere regio’s wordt het landkaartje hier over het algemeen een stuk minder gezien. Dat het dit jaar een goed landkaartjes jaar was merkte ik donderdagmiddag toen er ook een landkaartje op de guldenroede in mijn eigen achtertuin zat. In juli 2018 was dit voor het laatst gebeurd. Houdt uw bloeiende planten dus extra goed in de gaten als u ook een landkaartje wilt zien.

Eitjes als opgestapelde tonnetjes
Landkaartjes zoeken vooral ’s ochtends en laat in de middag naar nectar. Mannetjes zijn de rest van de dag druk met het verdedigen van een territorium van waaruit ze zoeken naar een vrouwtje of als hij geen eigen territorium heeft, met het patrouilleren langs randen van de begroeiing op zoek naar een vrouwtje. Een vrouwtje landkaartjes zet na paring meerdere strengen van eitjes af onder brandnetelbladeren. Deze hebben de vorm van korte kettinkjes of opgestapelde tonnetjes. Doordat de eitjes zo opgestapeld zijn kunnen de kleine rupsjes er alleen aan de zijkant van hun eitje uitkruipen. In groepjes leven de rupsen vervolgens tot ze volgroeid zijn, om daarna nog solitair te leven tot ze zich verpoppen. Dit verpoppen gebeurt al hangend aan de waardplant of in de vegetatie daar in de buurt. De laatste generatie komt als pop de wintermaanden door.

Weetje
Het verschil van kleur van de voorjaarsgeneratie en de zomergeneratie wordt veroorzaakt door de daglengte. In een laboratorium hebben ze onderzocht dat de rupsen die bij een lange daglengte verpopte, met een zwarte zomervorm uit de pop kwamen en de rupsen die verpopte met een korte daglengte werden de oranje voorjaarsvorm. Experimenten met het variëren met de daglengtes leverde tevens verschillende gekleurde tussenvormen op. Deze tussenvormen worden ook wel eens in de natuur gevonden, maar zijn redelijk zeldzaam.

Margreet Frowijn-Druijven
Natuurfotograaf en vrijwillig boswachter Natuurmonumenten
www.mfnf.nl
www.facebook.com/MFNF.Natuurfotografie