Grenspaal
Aan de Spreeuwendijk bij Petten
Gepubliceerd: 15 november 2023
Provinciaal monument
Langs de Spreeuwendijk in Petten (ter hoogte van Vliewint 35) staat in een lange groenstrook een hardstenen grenspaal. Deze grenspaal is waarschijnlijk rond 1800 geplaatst en markeert de grens tussen de Hondsbossche en Pettemer Zeewering. De paal is een provinciaal monument en wordt in het gras omringd door vier grote keien, waarmee vroeger de zeeweringen werden versterkt.
Van duinen naar dijk
In de Middeleeuwen bestond de kust bij Petten uit een smalle en kwetsbare duinstrook. Deze stond bloot aan voortdurende erosie door stromingen langs de kust. Tijdens de Sint Elizabethsvloed van 1421 brak de zee door de duinenrij bij Petten. Het dorp spoelde weg en werd naderhand een stuk landinwaarts herbouwd. Begin 16de eeuw werd bij Petten een serie strandhoofden aangelegd, strekdammen dwars op de kust opgebouwd uit paalwerken en keien. Op die manier hoopte men verder zandverlies te voorkomen. Zo kreeg de Hondsbossche Zeewering gestalte.
Oprichting waterschap
Karel V richtte in 1555 een nieuw waterschap op, het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche en Duinen tot Petten, om de zeewering te beheren. De strandhoofden werden echter tijdens een stormvloed in 1570 van de kaart geveegd. Uiteindelijk keerde men begin 17de eeuw terug naar een met helm beplante zanddijk en een breed strand waarop de golven konden uitlopen. Na een serie zware stormen omstreeks 1790 was het strand zeer sterk in breedte afgenomen en lag de zanddijk er slecht bij. Na het nodige onderzoek en veel discussie begon het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche daarom in 1795 met de aanleg van een nieuwe serie strandhoofden om de zeewering te beschermen tegen de voortdurende kusterosie.
Het arme Petten
Het dorpje Petten was verantwoordelijk voor de eigen zeewering. Die sloot weliswaar aan op de Hondsbossche, maar het hoogheemraadschap was absoluut niet bereid de kustverdediging van Petten erbij te nemen vanwege de kosten. Het arme vissersdorpje was echter niet in staat de kustverdediging op orde te houden en herhaaldelijk moest het gewest bijspringen. Deze steun kon niet voorkomen dat Petten in het laatste kwart van de 17de eeuw opnieuw in zee verdween. In 1701 werd een stuk landinwaarts middenin de eenzaamheid een nieuwe kerk gebouwd. Het hele dorp verplaatste zich naar deze kerk en zo verrees het huidige Petten.
De grenspaal
In 1798 nam het Rijk de Pettemer Zeewering over. Dit is waarschijnlijk het moment geweest waarop de paal werd geplaatst. We zien hem voor het eerst met grenslijn terug op een kaart uit 1806. De paal heeft de vorm van een vierkante obelisk die bovenaan iets verbreed is en waarin zich twee witte wapenschilden bevinden. In het wapenschild aan de zuidzijde is in zwarte letters “Honds Bosch” en aan de noordelijke kant “Petten” gebeiteld. Door beschimmeling aan de noordkant is de tekst minder goed leesbaar. De paal wordt in het najaar van 2023 opgeknapt. De grenspaal is uniek vanwege de aanduiding van de grens tussen de zeeweringen en zijn bijzondere vorm.
Hoogheemraadschap langste adem
Het Rijk en het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche trokken niet gelijk op bij dijkverbeteringen. Dat resulteerde in verschillen tussen de twee dijken. Genoemd hoogheemraadschap fuseerde in 1921 in het nieuwe Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier. Bij het op Deltahoogte brengen van beide dijken omstreeks 1970 trokken ‘Noordhollands Noorderkwartier’ en Rijkswaterstaat als vanouds ieder hun eigen plan. Dit resulteerde in een iets hogere en steilere Pettemer Zeewering. Pas in 1990 kwamen beide zeeweringen in één hand en wel van het hoogheemraadschap. Deze overdracht vormde onderdeel van 1978 ingezet beleid om het kustbeheer in principe onder te brengen bij voldoende krachtige waterschappen. Eigenlijk had de grenspaal toen pas echt afgedaan.
Nieuwe dijkverbetering
In 2004 werd duidelijk dat de Hondsbossche en Pettemer Zeewering niet meer aan de veiligheidseisen voldeden. Ze vormden een van de zwakste schakels van de Nederlandse kust. In 2015 koos de huidige dijkbeheerder, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, ervoor de veiligheid te combineren met nieuwe mogelijkheden voor recreatie en toerisme. Boskalis Nederland versterkte de kust met 35 miljoen kubieke meter zand dat uit de zee voor de kust van de Hondsbossche en Pettemer Zeewering werd opgezogen. Hierdoor ontstonden een nieuw strand en nieuwe duinen. Dat leidde tot herbenaming van de in het zand ingepakte zeeweringen tot de Hondsbossche Duinen.
Foto: Colette Cramer
Bron: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
Klik op één van de afbeeldingen voor een vergroting.
Deel
